Productdossier: vitamine K

VItamine K: over stolling, infarcten, botontkalking en 'aderverkalking'.

Recent sprak ik iemand die geopereerd moest worden. De anesthesist vroeg hem of hij vitamine K slikte. De persoon in kwestie slikte vitamine K2, waarop hij het advies kreeg om daar even mee te stoppen in verband met mogelijke bloedingsproblemen bij de operatie. Petje af voor deze arts die blijkbaar goed op de hoogte was van de werking van vitamine K. Maar wat is vitamine K eigenlijk? Hoog tijd om een blog te schrijven over deze vitamine die we deels zelf kunnen aanmaken. En dus eigenlijk in strikte vorm geen vitamine is. Ik sta in deze blog stil bij de volgende onderwerpen:

1. De ontdekking van vitamine K;
2. Bronnen van vitamine K;
3. De functies van vitamine K;
4. Oorzaken van een tekort aan vitamine K;
5. Symptomen bij een tekort aan vitamine K;
6. Suppletie van vitamine K.

 

1. De ontdekking van vitamine K

Het was de Deense onderzoeker Henrik Dam die in 1929 op het verschijnsel van onderhuidse bloedingen bij kippen stuitte. Zijn onderzoek richtte zich aanvankelijk op de werking van cholesterol. Door allerlei componenten uit het dieet van de kippen weg te laten, kwam hij er toevallig achter dat de kippen allerlei bloedingen in spieren en organen hadden. Zodra hij vitamine K toevoegde (van natuurlijke bronnen) stopten de bloedingen. Vandaar dat hij zijn vondst vitamine K noemde, waarbij de ‘K’ staat voor het Deense woord ‘Koagulation’. Dit woord betekent in het Engels ‘coagulations’ oftewel bloedstolling. Vitamine K heeft dus alles te maken met bloedstolling. Na de vondst van K1 door Henrik Dam ontdekte Edward Adelbert Doisy in 1939 vitamine K2 uit vis. De chemische structuur werd al snel in kaart gebracht en in 1943 ontvingen Dam en Doisy een Nobelprijs voor deze ontdekkingen. En zoals het zo vaak ging: als je weet dat een vitamine een rol speelt in een bepaalde afwijking, in dit geval bloedstolling, dan krijg je een tunnelvisie voor de mogelijk andere effecten of voordelen van deze stof. Dat zag je ook bij vitamine D: bekend geworden als remedie voor gezonde botten (rachitis) waardoor al die andere functies jarenlang onderbelicht bleven. Begrijpelijk maar ook wel weer beschamend omdat we daarmee de complexe werkelijkheid reduceren. Zo ook met vitamine K. Volgens de ontdekkers en onderzoekers alleen relevant voor bloedstolling. Inmiddels weten we veel meer. Zo zijn er vitamine-K-afhankelijke eiwitten in botten gevonden. En zelfs in vaatwanden. Inmiddels is de zoektocht in volle gang en vindt men vitamine-K-afhankelijke weefsels overal in het lichaam. Kennelijk heeft deze vitamine dus veel meer functies dan bloedstolling alleen. Met recht een vitamine dus.

Als we over vitamine K praten, dan praten we over twee soorten:

a. Vitamine K1 met de naam phylloquinon (of fylloquinon of fytomenadion), de plantaardige vorm;
b. Vitamine K2 met de naam menaquinon (of menachinon), de dierlijke vorm.

Van vitamine K1 is vooralsnog maar één vorm bekend die we vooral vinden in plantaardige producten. Van vitamine K2 zijn meerdere vormen (isomeren) bekend, die allemaal worden aangeduid met de afkorting ‘MK’ (‘MK’ staat voor menaquinon) en een nummer van 2 tot en met 14. Dit nummer zegt iets over de lengte van de zijketen van het hoofdmolecuul. De belangrijkste vormen zijn:

• MK-4: deze vorm wordt door mensen en dieren zelf gemaakt uit K1 door de eigen darmflora;
• MK-6 tot en met MK-14: deze vormen van vitamine K worden door bacteriën geproduceerd en treffen we dus aan in gefermenteerd voedsel, zoals (schimmel-)kaas, kwark en de ultieme bron natto.

Er is trouwens ook nog vitamine K3 (menadion) en K4; dit zijn synthetische vormen die nauwelijks meer worden gebruikt omdat ze leverschade veroorzaken! Is het verschil tussen de vormen relevant? Ja, vooral vanuit het oogpunt van biologische opname en halfwaardetijd (dat is de tijd die nodig is om de hoeveelheid met de helft te laten afnemen). Dus hoe langer de halfwaardetijd en hoe beter die wordt opgenomen, hoe effectiever de stof is. In het geval van vitamine K is MK-7 de beste vorm met een halfwaardetijd van ongeveer 70 uur en de hoogste opname. Vitamine K1 heeft trouwens een halfwaardetijd van 3 uur.

2. Bronnen van vitamine K

Vitamine K is een vetoplosbare vitamine. En juist die eigenschap zorgt ervoor dat menige dokter je waarschuwt om geen hogere doses te nemen vanwege vermeende toxiciteit. Dat is simpelweg niet waar. Er is geen toxiciteitsgrens bekend van natuurlijke vormen van vitamine K. Waar halen we de meeste vitamine K vandaan? Gewoon uit ons voedsel. We moeten daarbij wel onderscheid maken tussen vitamine K1 en vitamine K2. K1 zit vooral in groene groenten zoals spinazie, boerenkool, broccoli en spruitjes. In sla en sperzieboontjes zit al veel minder. In groenten als tomaat, rabarber en wortel zit relatief weinig vitamine K1. Je kunt eigenlijk als vuistregel nemen: hoe groener de groente, hoe meer vitamine K1 erin zit. Vitamine K1 vormt ongeveer 90% van de totale hoeveelheid vitamine K die we via ons voedsel binnenkrijgen. Je kunt er dus van uitgaan dat bij een beetje normaal eetpatroon, je voldoende vitamine K1 binnenkrijgt. Met de inname van vitamine K2 is het een stuk slechter gesteld. MK-4 maakt ongeveer 2% uit van onze inname en MK-7, 8 en 9 samen ca. 8%. Ons lichaam neemt echter maar ongeveer 50% van vitamine K1 op, de vorm die ook nog eens snel verdwijnt. Je moet dus elke dag vrij veel groene groenten eten om veel vitamine K1 binnen te krijgen. Vitamine K2 zit vooral in kaas, kwark, eieren, (orgaan-)vlees en gefermenteerde voeding, zoals zuurkool, gefermenteerde soja en natto. Vitamine K2 neemt het lichaam vrijwel 100% op en wordt via de dunne darm door de lever omgezet (gemetaboliseerd) in vormen die het lichaam heel goed opneemt. Hetzelfde geldt voor vitamine K2 uit voedingssupplementen, mits uit de goede bron. Ons lichaam kan vitamine K1 ook zelf omzetten in K2 door darmbacteriën. De conversiefactor bedraagt ongeveer 10-50%, dus van één tiende tot de helft van de vitamine K1 die je opneemt (en dat is alweer de helft van je inname), zetten je darmbacteriën maximaal 10-50% om in K2. Dus 100 microgram K1 inname leidt tot 50 microgram opname en dat leidt vervolgens tot 5-25 microgram K2. Heb je daarentegen slechte darmen, dan kan de omzetting te wensen overlaten. En dan het laatste weetje: om vitamine K te transporteren heb je LDL nodig, het zogenaamde ‘slechte cholesterol’. Dus denk goed na over het slikken van statines, die je slikt om het risico op een hartaanval te voorkomen en die er vervolgens voor zorgen dat je aderen niet worden voorzien van vitamine K2. Is dat belangrijk dan? Nogal, lees maar verder wat de belangrijkste functies van deze vitamine zijn.

3. De functies van vitamine K

Van vitamine K1 is bekend dat dit vooral in de lever blijft. Vitamine K2 daarentegen verspreidt zich over heel het lichaam. Eerst maar even naar vitamine K1 kijken dan.

Bloedstolling[1]

Het zal je niet verbazen dat de meest bekende en best onderzochte functie van vitamine K die van bloedstolling is; zo is het tenslotte allemaal begonnen. Bloedstolling is vooral een functie van vitamine K1. Omdat het gerecycled wordt, heb je er niet snel een tekort van. In ons bloed bevinden zich negen stollingsfactoren die in een soort kettingreactie ervoor zorgen dat het bloed stolt. Voor de aanmaak van vier van die negen factoren is vitamine K nodig. Als er niet voldoende vitamine K is worden die factoren wel gemaakt, maar in een niet-actieve vorm. En het gevolg is dan dat je bloed niet voldoende stolt. Is dat een probleem dan? Nogal, want je hoeft daarbij niet alleen aan serieuze uitwendige verwondingen te denken, maar ook aan interne bloedingen. Het is gewoon niet gezond om te dun bloed te hebben. Zo ken ik iemand die bijna was doodgebloed door een onopgemerkt wondje aan haar voet. Het wondje ging open en haar hele pantoffel liep eerst vol bloed voordat het werd opgemerkt. ‘Dankzij’ bloedverdunners. Gelukkig liep het goed af. Een andere mevrouw die ik ken, heeft allerlei paarse vlekken direct onder haar huid; een effect van bloedverdunners die kennelijk zelfs je haarvaten laten lekken. Het illustreert maar weer hoe belangrijk bloedstolling is. En anderzijds: dik bloed is ook gevaarlijk. Hart- en herseninfarcten, tromboses, longembolie, het zijn de bekende verhalen met soms ingrijpende gevolgen. Ons lichaam kan vitamine K1 vele malen hergebruiken, gemiddeld wel 1000 tot 2000 maal. Op die manier kunnen er dus 1000 tot 2000 stollingsfactoren worden gemaakt door maar één deeltje vitamine K. Als het deeltje vitamine K uiteindelijk is versleten, breekt ons lichaam dit af en plassen we het uit. Begrijp je nu waarom we er niet zoveel van nodig hebben? Overigens blijkt er een verband te zijn tussen stolsels, hartritmestoornissen en hoge niveaus adrenaline door stress in relatie met fibrogeen (het eiwit dat stolt). OF een tekort aan vitamine E. Misschien moeten we daar eens wat aandacht aan schenken. Want dan pak je de oorzaak van menig infarct aan. Maar nu naar vitamine K2. Dat is een heel ander verhaal.

Botmineralisatie

Vitamine K2 helpt met name om mineralen in je botten te brengen. Dat geldt niet alleen voor normaal botweefsel, maar ook voor kraakbeen (!) en voor tandbeen (dentine). Dus als je regelmatig gaatjes in je tanden hebt....Hoe dat precies werkt, is ingewikkeld. Maar het komt hierop neer dat vitamine K2 twee eiwitten activeert: het Matrix GLA proteïne in bloedvaten en osteocalcine in botten. Met name osteocalcine is dus betrokken bij het binden van calcium in de botten. En weet je hoe dit eiwit wordt geproduceerd? Dankzij vitamine D3! En hoe wordt het geactiveerd en gecontroleerd? Door vitamine K2. Zo werken beide vitamines samen om calcium in de botmatrix te krijgen via het gebruik van osteoblasten (bouwende botcellen). Begrijp je nu waarom je osteoporose kunt remmen door het inzetten van vitamine K2 samen met vitamine D3? Het is dé remedie voor osteoporose.[2] Uit een onderzoek uit 2006 bleek dat een dagelijkse suppletie van 45 milligram (!) het aantal heupfracturen met 77%, wervelfracturen met 60% en andere fracturen met 81% liet afnemen. Dat geldt zeker als je de ideale verhouding vitamine D met K2 inneemt. Vitamine D verhoogt de calciumopname uit voeding met een factor 20. En K2 dirigeert die richting je botten (en tanden). Let op: met alleen K2 kom je er waarschijnlijk niet, denkend aan de oplossing voor Engelse ziekte (rachitis). Je hebt dus beiden nodig in de verhouding 10.000 IE vitamine D3 (250 mcg) met 100 mcg vitamine K2. Dagelijks! En die doktersoplossing van calcium met D3 dan in de vorm van calcichew? Kansloos als je geen K2 inneemt. En zeker als je ook nog weet dat wij in ons dieet over het algemeen al heel veel calcium binnenkrijgen. Dan doet zo’n pil meer kwaad dan goed. Als je nu denkt, dat je alles weet over osteocalcine, moet ik je nog even iets vertellen. Osteocalcine speelt namelijk ook een rol in het voorkomen of bestrijden van insulineresistentie! Omdat het de insulinegevoeligheid van je cellen verbetert en de productie van insuline door je alvleesklier verbetert. Dus dat is hoopvol voor pre-(diabetici); begin vandaag nog met innemen van serieuze doses vitamine D en K2. Het spiegelbeeld van botmineralisatie zien we in de volgende functie van K2.

Voorkomt mineralisatie van zachte weefsels[3]

Doordat vitamine K2 de mineralen (calcium en dergelijke) naar je botten ‘dirigeert’, voorkom je daarmee calcificatie van je zachte weefsels, met name je centrale aderen (arteriële stijfheid). Het meest bekend voorbeeld is wel slagaderverkalking (arteriosclerose) waardoor die vaatwanden hun elasticiteit verliezen met hoge bloeddruk (en mogelijk schade aan je nieren) als gevolg. De bekleding van de binnenkant van je vaten raakt door een gebrek aan vitamine K gemineraliseerd, vooral door calciumafzettingen. Nu begin ik over het andere eiwit te praten dat reageert op vitamine K2; Matrix GLA proteïne dat je tegenkomt in je bloedvaten en op veel andere plekken. ‘Matrix GLA Protein’ (MGP) raakt geactiveerd met behulp van vitamine K en remt vervolgens factoren waardoor verkalking ontstaat of in ieder geval verdere toename tegengaat.[4] Deze geactiveerde eiwitten gaan verkalking en leeftijdsgebonden slijtage van vaten tegen. Het werkt vooral preventief voor ‘aderverkalking’ maar schijnt ook een rol te vervullen in het verwijderen van al bestaande mineralisaties uit vaten en vaatwanden met wel 52%![5] Over dit laatstgenoemde punt is nog veel onduidelijkheid. Het lijkt namelijk af te hangen van de vraag waarom je aderen ‘verkalkt’ zijn. Is dat door een gebrek aan vitamine K? Dan is de kans groot dat je dit door suppletie van vitamine K corrigeert. Is de reden van de calcificatie anders (bijvoorbeeld chronische ontstekingen waardoor plaquevorming ontstaat), dan is het maar de vraag of vitamine K ook helpt bij de-calcificatie van je aderen. In ieder geval laat het onderzoek zien dat het slikken van minimaal 100 mcg K2 (dus niet K1) leidt tot een verminderd relatief risico op coronaire calcificatie (aderverkalking in de volksmond).[6] Dus als je worstelt met hoge bloeddruk door verstijving door calcium van je aderen, is het innemen van (hoge doses) vitamine K2 het overwegen waard. Dat bleek ook uit een Nederlandse studie.[7] Overigens geldt dit niet alleen voor je vaten, maar ook voor allerlei andere zachte weefsel waar je liever geen calcium en dergelijke in wilt hebben, zoals je nieren, hartkleppen of gewrichten bijvoorbeeld. Of in je hersenen… Want zelfs daar blijk vitamine K2 te helpen om bijvoorbeeld geheugenproblemen op te lossen die wellicht ontstaan door verkalking van je aderen in je hoofd (dierstudies).

Celgroeiregulatie

Pas in 1993 werd ontdekt dat vitamine K een rol heeft in de groei en de groeiregulatie. Dus het helpt om de groei van cellen te reguleren en te zorgen dat cellen zich goed differentiëren. In dit opzicht heeft het enige anti-kanker en kanker controlerende effecten. Het onderzoek naar de anti- kanker eigenschappen van vitamine K is nog in volle gang, dus veel kan hier nog niet over gezegd worden. Overigens geldt dit ook voor vitamine A en D; eveneens twee vet oplosbare broertjes.

Energiemetabolisme & andere functies

Vitamine K is ook betrokken bij je stofwisseling, in het bijzonder die van de mitochondriën. De vitamine helpt voeding om te zetten in energie, net zoals B-vitamines. Het verhoogt je uithoudingsvermogen en aanhoudende kracht door het hartminuutvolume te verhogen. ‘Ontstekingsremmend’ is ook een eigenschap van deze vitamine, net als vitamine D. Ook kan vitamine K helpen om vetophoping te verminderen (omdat het de insulinegevoeligheid laat toenemen) en om je testosteronniveau in evenwicht te brengen met je andere hormonen. Dit is met name belangrijk voor vrouwen die te hoog in hun oestrogeen zitten (endometriose). Het schijnt zelfs een bijdrage te leveren aan afvallen, met name door de afname van visceraal vet. En tenslotte is ook weer duidelijk geworden dat mensen met een hogere vitamine K-spiegel COVID-19 beter overleefden dan degenen met een lage bloedspiegel. Het lijkt wel een rode draad te vormen door alle vetoplosbare vitamines heen (A, D, E en dus nu ook K). Is dit de prijs voor het overgaan van vetarm eten of het overgaan van dierlijke vetten op plantaardige oliën en margarines en het mijden van de zon?

Ik zeg het nog een keer nadrukkelijk: voor zowel voor het toenemen van botmineralisatie als het voorkomen van calcificatie van je aderen gaat het alleen om vitamine K2. De functie van vitamine K1 lijkt ‘beperkt’ te zijn tot stolling. Weer een reden voor verwondering!

4. Oorzaken van een tekort aan vitamine K

Wat zijn nu de redenen voor een tekort aan vitamine K? Is het dan zo slecht gesteld met onze voeding? Lees maar verder.

Slecht dieet

In een recente studie had 97% van de onderzochte een (ernstig) tekort aan vitamine K2.[8] Dit gold met name oudere mensen in de Westerse samenlevingen. Als je alleen maar kant-en-klaar voedsel eet, dan is de kans groot dat je een tekort aan vitamine K oploopt. Maar niet alleen bewerkt voedsel, ook gewoon simpelweg het onvoldoende eten van (groene) groenten leidt tot een tekort. Als je weekmenu vol zit met macaroni, andere pasta’s en rijstgerechten, al dan niet met vlees, dan kun je erop rekenen dat je te weinig vitamine K1 en 2 binnenkrijgt. Of eet jij regelmatig een ontbijt met natto? Ik niet. Het enige gerecht in onze eetcultuur dat nog een beetje in de buurt komt, is gefermenteerde zuurkool (let op: niet alle zuurkool is gefermenteerd). En dan volgen met grote afstand kazen die vooral MK-8 en MK-9 bevatten. Daarnaast eten we veel te veel suikers. En wat is het effect van suikers op je bloed? Dat wordt dikker, omdat suiker ervoor zorgt dat je bloed ‘sticky’ wordt waardoor je bloedplaatjes aan elkaar gaan plakken. Het gevolg is een stolsel. Dus als je van je giftige bloedverdunners af wil, zou je eerst je dieet moeten aanpassen. Anders leidt een slecht dieet tot slechte medicijnen. Samengevat: een tekort aan vitamine K1 heb je alleen maar als je te weinig groene groenten eet. Een gebrek aan K2 geldt eigenlijk voor iedereen. Tenzij je Japanner bent en natto eet.

Gebrekkige lever, galblaas en darmen

Omdat vitamine K een vetoplosbare vitamine is, heb je dus wel een gezonde lever en galblaas nodig. Ben je bekend met hepatitis of is je galblaas verwijderd (sowieso een slecht idee, tenzij je in een acute situatie bent beland), laat dan vooral je vitamine K-status monitoren. Want door galvloeistof verandert de vetoplosbare vitamine in een geëmulgeerde versie. Dat geldt voor alle vetoplosbare vitamines, dus ook voor vitamine K. Bij galblaasproblemen of -verwijdering is het het handigste om een galzoutsupplement te nemen. Er zijn natuurlijke ossengalsupplementen te koop. Heb je daarenboven ook nog problemen met je darmen, zoals het prikkelbare darmsyndroom, dan moet je helemaal opletten. Want mensen met ontstoken darmen en inflammatoire darmaandoeningen hebben vaak ook bacteriële problemen in hun maag-darmkanaal. Dit noemen we dysbiose of onbalans in bacteriën. Door darmproblemen wordt K1 niet voldoende omgezet in K2 en anderzijds kan een beschadigde darmwand ook leiden tot een slechte absorptie van vitamine K. Die darmproblemen kunnen ook zijn ontstaan door het langdurig gebruik van antibiotica (met name breed spectrum). Of andere darmproblemen, zoals SIBO. Terzijde: het gebruik van een antibioticum kan je darmflora zo’n twee jaar verstoren. Dus probeer het inzetten ervan te vermijden. Zeker als je dokter niet weet of er überhaupt sprake is van een bacteriële besmetting. Andersom redeneren helpt ook: heb je last van opmerkelijke of hevige (menstruele) bloedingen, laat dan eerst je vitamine K controleren en als die waarden laag zijn, ook je lever-, gal- en darmfunctie.

Medicijngebruik

Medicijngebruik is één van de belangrijkste redenen van een vitamine K-tekort. En natuurlijk geldt dat in de eerste plaats voor medicijnen die bewust worden ingezet om het bloed te verdunnen. Ik heb het dan over vitamine-K-antagonisten of cumarinederivaten (meestal beter bekend onder de namen acenocoumerol en fenprocoumon) en nog wat andere medicijnen.

Vitamine K-antagonisten

Antistollingsmiddelen als acenocoumarol en fenprocoumon noemen ze vitamine K-antagonisten en die steken als het ware een stokje voor de zuinige omgang van ons lichaam met vitamine K. Dit soort medicijnen zorgt ervoor dat ons lichaam de eenmaal verbruikte vitamine K niet meer kan hergebruiken. Op die manier wordt elk deeltje vitamine K niet 1000 tot 2000 keer, maar slechts één keer gebruikt. Hierdoor ontstaat er een groot tekort aan vitamine K in het lichaam. Door dat tekort kunnen de vier stollingsfactoren niet meer goed hun werk doen. De stollingsactiviteit in het lichaam gaat daardoor sterk omlaag en de patiënt wordt ‘ge-anti-stold’. De kans op trombose daalt dan. Het innemen van cumarinederivaten is daarmee een effectieve manier om de kans op trombose te verlagen. Terzijde: cumarinederivaten (in het buitenland heet dit warfarine) is ooit uitgevonden als rattengif. Die bleken snel dood te bloeden na inname. Nu even terug naar de balans tussen de juiste dosis cumarine en de hoeveelheid vitamine K in het lichaam van een patiënt. Vitamine K werkt namelijk het effect van de cumarines tegen. Moeten mensen die bekend zijn met tromboses vitamine K-rijke voeding nu mijden? Nee, zolang je maar normaal blijft eten en geen extreme hoeveelheden van één bepaalde voedingsstof inneemt. De Nederlandse bevolking eet ongeveer 100 microgram aan vitamine K per dag. In elk product zit wel iets. Je haalt iets uit melk, sla, vlees… Het is dus niet zo dat het eten van vitamine K-rijke voeding leidt tot een verhoogde kans op trombose. Dan zegt men: ‘Als ik niet op de antistolling sta, en ik ga veel vitamine K eten, dan heb ik misschien wel meer kans op trombose.’ Zelfs veel artsen denken dat. Je lichaam is echter heel goed in staat om de hoeveelheid K1 en K2 goed te regelen, dus wees niet bezorgd. Zelfs de WHO heeft vastgesteld dat er voor mensen die niet op antistolling staan geen bovengrens is aan te geven waarbij vitamine K schadelijk wordt. Aan het einde van deze blog zeg ik er nog iets over. Als mensen dus niet worden behandeld met antistollingsmedicijnen, kunnen ze onbeperkt vitamine K eten. Maar nu de spiegelzijde van deze vreselijke medicijnen: het slikken van deze medicijnen leidt tot verkalking van menselijke dijbeenslagaders, hartkleppen (i.c. mitralisklep), aortakleppen, halsslagaders en de aorta.[9] Dus slik je de medicijnen acenocoumerol of fenprocoumon, dan adviseer ik je om snel met je dokter in gesprek te gaan om die te vervangen door bijvoorbeeld P2Y12-remmers of een DOAC. Dan heb je in ieder geval geen last van een gebrek aan vitamine K en daarmee samenhangende verkalking van je aderen, osteoporose en van andere kwalen of ziektes waarvan we nog niet weten of die met een gebrek aan vitamine K2 samenhangen, zoals kanker. Het is gewoon heel dom om medicijnen in te nemen die natuurlijke vitamines blokkeren.

Overige medicijnen

Ook medicijnen die ingezet worden bij epilepsie en galzuurbindende medicijnen (Colesevelam, Colestyramine) hebben effect op de beschikbaarheid van vitamine K. Laatstgenoemde medicijnen worden soms ingezet als alternatief voor statines. Statines zelf zorgen ook voor een verminderde opname van vitamine K, omdat ze het transportkarretje LDL verminderen. Niet slim! Vlak ook het gebruik van maagzuurremmers niet uit; ze beroven van je van vitamine K2. Ik moet je hier ook nog wijzen op het (langdurig) gebruik van antibiotica. Los van het feit dat die je darmflora kapot maken, is het zo dat met name cefalosporinen (ze beginnen allemaal met de voorvoeging ‘ce’) je beroven van vitamine K. Hetzelfde geldt voor (zwangere) moeders die fenytoïne gebruiken; een middel tegen epilepsie. Daardoor wordt jouw te verwachten kind ‘beroofd’ van vitamine K met een risico op bloedingen als gevolg. En tenslotte orlistat: we kennen het hier niet zo, maar in het buitenland is het vrij verkrijgbaar als een afslankmiddel. De kern is dat deze middelen lipase remmen uit je alvleesklier waarbij de gedachte is dat je daardoor minder vet opneemt en dus afvalt. Complete onzin. Zo werkt het echt niet! Van vet word je niet dik. En van emulgeren weet men kennelijk niet af. Het zoveelste bewijs dat ‘pharma-jongens’ geen belang hebben bij je gezondheid.

Dat brengt mij op de vraag of het noodzakelijk is om de rest van je leven je bloed te blijven verdunnen met cumarinederivaten of salicylaten. Patiënten op antistolling moeten namelijk wel voorzichtig zijn met het gebruik van voedingssupplementen met vitamine K om het risico op een terugkerende beroerte of hartinfarct te verminderen. Op korte termijn na een acute situatie kan ik me er alles bij voorstellen. Maar een goede arts zal je bloeddikte monitoren en deze medicatie afbouwen. Want zoals je inmiddels weet, veroorzaakt een tekort aan vitamine K botverlies en kan het hartziekten veroorzaken door calcificatie van je aderen. Snap je de fuik? Je slikt bloedverdunners om stolsels te voorkomen en vervolgens verharden je aderen door het neerslaan van calcium en gaat je bloeddruk omhoog. En die bloeddruk verhoogt het risico op een beroerte of hartaanval weer. Nog een keer? Je slikt bloedverdunners om een hartaanval of beroerte te voorkomen en daarmee verhoog je het risico op een hartaanval of beroerte door hoge bloeddruk, veroorzaakt door calcificatie van je aderen. Hoe frustrerend kan dit zijn? Dus voor de korte termijn is het prima om je bloed te verdunnen, maar dan wel zo snel mogelijk gecontroleerd die bloedverdunners afbouwen graag. En zeker die cumarines! Vraag om een DOAC of P2Y12-remmers als vervangend medicijn als je het toch wilt blijven slikken. Of verdun je bloed met omega-3, gingko biloba, magnesium, vitamine C en vitamine E als natuurlijke manier. Eigenlijk zou iedereen aan de bloedverdunners aan zijn of haar dokter moeten vragen om dit regelmatig te controleren (INR of prothrombinetijd). Want zomaar klakkeloos ‘rattengif’ blijven slikken, is schadelijk. De cruciale vraag is namelijk waarom (!) iemand te dik bloed heeft gehad waardoor dit heeft geleid tot een infarct of een trombose. En dat is niet omdat men een tekort had aan een medicijn, maar doordat men bijvoorbeeld te veel ontstekingsbevorderende vetten at (omega-6). Of te veel suiker (dat je bloed verdikt). Of te weinig vitamine E. Of hartritmestoornissen. En pas als je die grondoorzaak aanpakt, kun je van je bloedverdunners af. Want die vitamine K-antagonisten hebben niet alleen effect op vitamine K, maar ook op calcium dat eveneens belangrijk is voor je bloedstolling. De enige reden die ik kan bedenken om levenslang bloedverdunners te slikken, is als je een stollingsziekte hebt, zoals factor-V-Leiden.

5. Symptomen bij een tekort aan vitamine K

Het zal je niet verbazen dat de belangrijkste symptomen bij een gebrek aan vitamine K te maken hebben met de bloedstollende eigenschappen van deze vitamine. Vlak echter ook allerlei gewrichtspijnen door kalkafzetting niet uit. Ik noem de volgende symptomen die kunnen wijzen op een tekort:

• Snel blauwe plekken bij stoten;
• Bloeduitstortingen onder de huid, met name bij ouderen die bloedverdunners gebruiken;
• Spontane neusbloedingen zonder oorzaak;
• Bloedend tandvlees (kan ook door andere gebreken komen);
• Bloed in urine of ontlasting (kan ook een andere reden hebben);
• Inwendige bloedingen;
• Heftige menstruele bloedingen;
• Bloedingen bij pasgeboren kinderen (hemorrhagic disease of the newborns);
• Osteopenie of osteoporose, osteomalacie;
• Calcificatie van je aderen (en daardoor hoge bloeddruk);
• Ontstekingen, met name in gewrichten;
• Verlies van kraakbeen in je gewrichten (artrose);
• Tandplak, tandsteen;
• Staar;
• Ontstoken slijmbeurzen in gewrichten;
• Peesontstekingen (tendinitis) of aanhechtingsontstekingen (enthesitis);
• Beroertes of TIA’s door calciumopbouw;
• Stijfheid in spieren en gewrichten;
• Reumatoïde artritis (niet de auto-immuunreactie zelf), maar de gevolgen.

In dit verband wil ik je meegeven dat bovenstaande bloed-gerelateerde symptomen niet altijd met een vitamine K-tekort te maken hebben. Zo kunnen ook dezelfde problemen worden veroorzaakt door bijvoorbeeld een gebrek aan vitamine D. Of zelfs door supplementen, zoals ik al eerder schreef. Het is overigens niet zo dat deze supplementen je bloed zelf verdunnen, maar ze voorkomen dat je bloedplaatjes te plakkerig worden. Dus als je bloedverdunners slikt en je wilt daarvan af, dan zijn deze supplementen wellicht zinvoller om te gebruiken. Vergeet ook niet om te bewegen; dat verdunt ook je bloed. En als je bloedverdunners gebruikt en je hebt bovenstaande symptomen, dan weet je waardoor dit komt.

Nieuw leven

Kinderen die net geboren zijn, krijgen vaak vitamine K, beetje afhankelijk van het ziekenhuis of de dokter. Waarom is dat? Dat heeft te maken met hemorrhagic disease of the newborns (HDN). Vroeger gebeurde dat overigens met synthetische vitamine, tot men erachter kwam dat dit leverschade en mogelijk geelzucht veroorzaakte. Terzijde: het zoveelste bewijs dat synthetische vitamines niet handig zijn. Sindsdien maakt men gebruik van vitamine K1. Wanneer een baby door het geboortekanaal gaat, zijn de niveaus van vitamine K meestal erg laag. In theorie loopt de baby dus een verhoogd risico op inwendige bloedingen, mede veroorzaakt door de krachten die tijdens de bevalling op het lichaampje worden uitgeoefend. En inderdaad is dit een relatief goed onderbouwde veiligheidsmaatregel. Maar eigenlijk zie je dat de risico’s op zo’n bloeding alleen maar verhoogd zijn als de moeder een vitamine-K-blokker gebruikt, bijvoorbeeld vanwege epilepsie (fenytoïne). Ben je dus als moeder medicijnvrij, dan is het risico op HDN niet zo groot. Zolang ze geen injectie in je pasgeboren kind prikken, kan het zinvol zijn. Temeer omdat de placenta nauwelijks vitamine K doorlaat en ook borstvoeding niet veel vitamine K bevat.

6. Suppletie van vitamine K

Is suppletie van vitamine K1 zinvol? Nee, zeker niet als je af en toe wat groene groente eet. Tenzij je allerlei bloedingsproblemen hebt. Bij vitamine K2 ligt dat anders. Als je bekend bent met verkalkingen in je gewrichten, te maken hebt met degeneratieve hersenziekten die wellicht eveneens in verband staan met calciumafzettingen of je hebt verkalkte slagaderen (en daardoor hoge bloeddruk), hartkleppen of nieren, denk dan eens aan vitamine K2 in een hogere dosering. Ook mensen met darmproblemen kunnen baat hebben bij vitamine K2 omdat zij K1 waarschijnlijk niet voldoende omzetten in K2. En uiteraard degenen die cumarines slikken. Je kunt echter geen cumarines slikken en vervolgens K2 gaan innemen. Ik zou dan eerst die cumarines vervangen door een andere bloedverdunner en vervolgens snel je K2-niveaus op orde brengen. En tenslotte dames die gediagnosticeerd zijn met osteoporose of al eens iets spontaan gebroken hebben. Ik heb over deze ziekte een aparte blog geschreven.

Ik zei al eerder dat het uitermate zinvol is om vitamine K2 samen met vitamine D in te nemen, gelet op de werking van osteocalcine. De optimale dosering als je gezond bent, is 10.000 IE vitamine D (= 250 mcg) in combinatie met 100 mcg vitamine K2. Heb je om welk reden dan ook meer D3 nodig, zorg dan dat die ratio’s in orde zijn. Dus 40.000 IE D3 moet gepaard gaan met 400 mcg K2. De beste vorm van vitamine K2 is de MK-7-vorm, alleen al vanwege de extreem lange halfwaardetijd. Ook de MK-4-vorm is prima. Het hoeft geen betoog dat synthetische vormen van vitamine K, zoals je die aantreft in goedkope supplementen, niet handig zijn om te slikken. Denk maar aan de problemen bij de zuigelingen in het verleden. Vergewis je er dus van dat de vitamine K uit natuurlijke bronnen afkomstig is. Heb je last van calcificatie van je zachte weefsels, dan is het zinvol om die ratio los te laten en de hoeveelheid K2 drastisch te verhogen tot bijvoorbeeld 1000 mcg per dag. De preventieve dosering van K2 op zichzelf is 100 mcg per dag.

Antagonisten

Vitamine E kan zowel de absorptie als werking van vitamine K beïnvloeden. Zoals je weet is vitamine E bloed verdunnend en vitamine K onmisbaar bij de bloedstolling. Dus je snapt dat deze vitamines elkaar een beetje tegenwerken. Hetzelfde geldt voor de absorptie in de dunne darm. Slik je van één van beide vitamines in een hoge dosis, dan drukt die dosis de vitamine met de lagere dosis eruit. Dus een beetje intelligent omgaan met de verschillende vetoplosbare vitamines is wel raadzaam. Dit geldt met name in de situatie als je langdurig hoge doses vetoplosbare vitamines inneemt. Stel dat je een hoge dosis vitamine D moet slikken, dan is het wel zo handig om daar vitamine K bij te slikken, alleen al om calcificatie van je zachte weefsels te voorkomen. Als je bloedverdunners gebruikt, moet je dus ook oppassen. En zeker als je niet onder controle van de trombosedienst staat. Maar tot 100 mcg per dag is volgens diezelfde dienst veilig te combineren met stollingsmedicatie. [10] Ze verdisconteren namelijk de effecten in de te geven medicatie. En uiteraard zijn de cumarinederivaten de belangrijkste blokkade voor vitamine K2; vervang die zo snel mogelijk door andere als je er niet buiten kunt. Je creëert namelijk nieuwe problemen (bijvoorbeeld hoge bloeddruk) door het gebruik van deze middelen.

Inname

Omdat vitamine K een vetoplosbare vitamine is, is het handig om die uitsluitend bij de maaltijd in te nemen. Zorg dan wel dat er wat vet in je maaltijd zit, zoals olijfolie, boter, jus, kaas, worst of pindakaas bijvoorbeeld. Anders lost de vitamine niet goed op en belandt hij ongebruikt in de toiletpot. Eenmaal in je darmen aangekomen, heb je voldoende gal nodig om de vetoplosbare vitamine te emulgeren. Daarna doet je lichaam de rest. Mis je je gal, dan is het raadzaam om galzouten in te zetten.           

Toxiciteit

En hoe zit het met de giftigheid of overdosering? Het antwoord is geruststellend: natuurlijke vitamine K2 is niet giftig of schadelijk, zelfs niet in extreme hoeveelheden die we in het Westen toch niet halen. Eerder het tegendeel. Natto levert bijvoorbeeld 1000 mcg per 100 gram. Geen Japanner heeft er last van. Zelfs de FDA zegt dat doses K2 in de vorm MK-7 tot 45.000 mcg als veilig kunnen worden beschouwd. In dierproeven hebben zelfs hoeveelheden van 2.000.000 mcg per kilo geen toxische effecten laten zien. Dus maak je vooral geen zorgen over een te hoge inname van vitamine K2. Het is volkomen veilig en biedt meer voordelen dan risico’s. Want de risico’s van te veel inname zijn nihil. En dat kun je niet zeggen voor aderverkalking of botbreuken op hogere leeftijd. Helaas geldt dit niet voor mensen die cumarinederivaten slikken. Dan kun je maar beter geen vitamine K extra slikken. Maar bedenk dan dat je het ene risico (op stolsels en derhalve infarcten) verlaagt en het andere ervoor terugkrijgt (hoge bloeddruk, aderverkalking en/of osteoporose). Tijd om je bloedverdunners gecontroleerd af te bouwen? Of te switchen naar een andere?

Kansloze ADH

Tenslotte het Voedingscentrum. Als je dit orgaan moet geloven, is de dagelijks aanbevolen hoeveelheid (ADH) 70 microgram K1 voor een volwassene. Volgens de eerdere genoemde conversiefactoren leidt dit tot maximaal 17,5 microgram K2 als je geluk hebt. En vervolgens word je ‘gebombardeerd’ met media (met name het Algemeen Dagblad) dat de draak steekt met supplementen en extreme percentages ADH.  Maar als je een beetje bij bent in de wetenschap, dan zou je beter kunnen beginnen om die ADH’s ter discussie te stellen. Of het bestaan van het jaarlijks 14 miljoen kostende Voedingscentrum. Of het Algemeen Dagblad niet meer lezen of serieus nemen. Voor zover je dat al deed…

Als je deze hele blog tot je door laat dringen, kom je tot de conclusie dat medicijnen je op korte termijn wellicht even helpen om de belangrijkste risico’s te managen, maar op lange termijn enorme schade gaan veroorzaken, met name cumarines. En dat kun je niet zeggen van welke vitamine dan ook, waarvan we kennelijk maar een klein beetje begrijpen. Ik kan daarom niet anders eindigen dan te zeggen dat ook vitamine K een ‘Gift of the Creator’ is. Waarvan akte.

Disclaimer

Medische informatie wordt alleen verstrekt als informatiebron en mag niet worden gebruikt of vertrouwd voor diagnostische of behandelingsdoeleinden. De informatie is niet bedoeld als patiëntenvoorlichting, creëert geen relatie tussen patiënt en orthomoleculair adviseur en mag niet worden gebruikt als vervanging voor professionele diagnose en behandeling. Raadpleeg uw zorgverlener voordat u beslissingen over uw gezondheid neemt of voor advies over een specifieke medische aandoening. INNR B.V. is niet aansprakelijk voor enige schade, verlies, letsel of aansprakelijkheid op welke manier dan ook geleden als gevolg van uw vertrouwen op de informatie uit dit document.

[1] Nieuwsbrief Trombosestichting Nederland, editie december 2008.

[2] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23525894/

[3] https://www.hindawi.com/journals/jnme/2017/6254836/

[4] https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0022316623028961

[5] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4052396/

[6] https://www.jscimedcentral.com/jounal-article-info/Journal-of-Human-Nutrition-and-Food-Science/The-Prevalence-of-Vitamin--K-Deficiency-or-Insufficiency%2C--and-Recommendations-for--Increased-Intake-8450

[7] https://www.oatext.com/effect-of-menaquinone-7-vitamin-k2-on-vascular-elasticity-in-healthy-subjects-results-from-a-one-year-study.php

[8] https://www.jscimedcentral.com/jounal-article-info/Journal-of-Human-Nutrition-and-Food-Science/The-Prevalence-of-Vitamin--K-Deficiency-or-Insufficiency%2C--and-Recommendations-for--Increased-Intake-8450

[9] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4052396/

[10] Nieuwsbrief Trombosestichting Nederland, editie december 2008.